OÇİDEP (Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı)
OÇİDEP (Otistik Çocuklar İçin Davranışsal Eğitim Programı), bir Erken ve Yoğun Davranışsal Eğitim (EYDE) programıdır. Bu yaklaşım Lovaas tarafından UDA (Uygulamalı Davranış Analizi) temelinde geliştirilmiştir. Yaklaşık elli yıllık uygulama deneyimi ve ayrıntılı yazılı kaynakları ile bilimsel dayanağı en fazla olan programlardan biridir.
Erken ve Yoğun Davranışsal Eğitim (EYDE) programının otizmli çocukların gelişimlerinde diğer uygulamalara göre daha etkili olduğu deneysel araştırmalar sonucunda gözlemlenmiştir.
OÇİDEP'in temel hedef kitlesi, orta ya da ileri derecede otistik özellikler gösteren okul öncesi dönem (2-8 yaş) çocuklarıdır. Bu çocuklarda OÇİDEP'in haftada en az 20 saat süreyle ve bire-bir ağırlıklı olarak uygulanması gerekmektedir. Öte yandan, daha büyük yaşlardaki otizmli çocuklarda ve daha hafif düzeyde otistik özellikler gösteren çocuklarda da OÇİDEP'te yer alan belirli müfredat alanları ve öğretim teknikleri etkili şekilde kullanılabilmektedir.
Otuz saatin üzerine çıkarmak zor olsa da ideal olan kırk saattir. Öte yandan; bu, günümüzde dahi çoğu ülkede maddi sebeplerle uygulanamamaktadır. Yirmi saatlik uygulamaların da gayet geçerli ve işlevsel olduğunu kanıtlayan çalışmalar bulunmaktadır. Haftada 30-40 saat EYDE programlarına devam eden otizmli çocukların zihinsel, iletişimsel (dil ve konuşma) ve uyumsal becerilerinde, başka programlara devam eden çocuklara kıyasla çok daha önemli ilerlemeler olduğu belirlenmiştir. Genellikle her çocuğun kendi evinde yürütülen EYDE programları, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde veya okullarda da OÇİDEP için hazırlanmış sınıflarda yürütülebilmektedir.
Araştırmalar EYDE’ye başladığında;
Daha küçük yaşta olan,
Daha yoğun işlev düzeyinde olan
Daha uzun süre programda kalan çocukların en fazla ilerleme kaydettiğini göstermiştir.
OÇİDEP erken eğitimi, yoğun eğitimi, davranışçı, kesintisiz ve bire-bir eğitim prensiplerinin tümünü içermektedir. Buna ek olarak akran ve aile etkileşimine açık bir eğitim yöntemidir. Bire bir eğitimin yoğunluklu olduğu bu süreçte günde dört saat bire bir eğitim, geriye kalan dört saatte ise akran etkileşiminin sağlanabileceği ortamlar oluşturulması idealdir. Evlerde bunu sağlamanın mümkün olamadığı durumlarda rehabilitasyon merkezlerinde veya okullarda akranlar ile etkileşimi sağlanabilmektedir.
EYDE'de bire bir eğitimi veren eğitimciler genellikle özel eğitim öğretmenleri olmamaktadır. Bunun yerine; özel eğitim bölümü öğrencileri ya da sertifikalı bireyler bu uygulamayı yaparken; özel eğitim öğretmenleri ya da Uygulamalı Davranış Analizi Uygulayıcıları tarafından koordine edilirler. Bu koordinasyon sayesinde daha ekonomik bir süreç yaşanmış olur ve özel eğitimci daha çok bireye ulaşmış olur.
EYDE en az iki yıl uygulanmalıdır. Üç yıl süren uygulamalar mevcut olsa da bu sürenin üstüne çıkmamak daha doğrudur. Çünkü iki yıl boyunca haftada en az yirmi saatlik kesintisiz bir eğitim verildiğinde bireylere edinmesi gereken çoğu beceri sıklıkla verilebilmektedir.
OÇİDEP, bireysel eğitim seansları 45 dakika ders, 15 dakika teneffüs olarak planlanıp uygulanmakta ve ders esnasında kısa aralıklarla ara verilmesi gerekmektedir. Çünkü çocuğun 45 dakikanın tamamında odağını koruması mümkün değildir.
Otizmli çocuklara yönelik diğer eğitim programlarına kıyasla daha etkili olmasının en önemli nedenlerinden biri eğitimin kapsamıdır. Otizme özgü ve kapsamlı bir müfredat çerçevesinde, Uygulamalı Davranış Analizine (UDA) dayalı, Ayrık Denemelerle Öğretim (ADÖ) ağırlıklı bir eğitim yürütülür.
OÇİDEP'in kapsamında;
Taklit: Tek-basamaklı taklit, yüz hareketlerinin taklidi, iki basamaklı taklit, gömülü taklit
Eşleme ve sınıflama: Üç ve iki boyutlu eş olan ve olmayan nesneleri eşleme, sınıfa göre eşleme, ayırma, sınıflama
Oyun: Tek basamaklı oyun, çok basamaklı oyun, gömülü oyun
Alıcı dil: Tek ve iki basamaklı alıcı dil becerileri
Adına tepki verme
İfade edici dil: Sözel, jestsel ve görsel iletişim becerileri
Ortak dikkat: Ortak dikkat girişimine tepki verme, ortak dikkat başlatma
Tuvalet becerileri
Soyunma-giyinme becerileri
Beslenme becerileri
Blok dizaynı
Adı söylenen nesneyi ve eylemi belirleme
İşitilen sesin kaynağını belirleme
El becerileri: Çizim yapma, makasla kesme
Kavramlar: Renk kavramı, şekil kavramı, zıtlık kavramı vardır.
OÇİDEP’ te çocuk için bir ön değerlendirmeye gerek yoktur. Öğretim ve değerlendirme birbiriyle iç içedir. Her bir beceri alanında pek çok basamak ve her bir basamakta pek çok beceri yer almaktadır. Eğer çocuk bazı basamakları ya da becerileri yapabiliyorsa, öğretim süreci içinde bu basamakları ya da becerileri çok kısa sürede geçecektir. Dolayısıyla, en başta bir değerlendirme yaparak bireysel öğretim programı hazırlamaya gerek yoktur.
Otistik özellik gösteren bireyler için en önemli sorunlardan biri, akranlarının oynadığı oyunlara benzer oyunlar oynayamamaktır. Dolayısıyla otistik çocuklara oyun becerilerinin öğretimi en öncelikli hedefler arasında yer almalıdır. OÇİDEP programında temel taklit, eşleme ve alıcı dil becerilerinde belli bir ilerleme kaydedilmesiyle birlikte, oyun becerileri üzerinde çalışılmaya başlanmaktadır.
Çocuk belli bir beceride yeterince ustalaştıkça öğretimin farklı kişiler tarafından sunulması, öğretimde farklı araçların kullanılması, öğretimin farklı bir ortamda yürütülmesi gibi uyarlamalarla, edinilen becerinin genellenebilirliğinin sağlaması hedeflenir.
"Diğer Yazılar"